3.1)การเกิดกลางวันและกลางคืน เกิดเนื่องจากการหมุนรอบตัวเองของโลกขณะโคจรรอบดวงอาทิตย์ ด้านรับแสงครึ่งหนึ่งของทรงกลมจะสว่าง ด้านตรงข้ามจะมืด การที่โลกหมุนจากทิศตะวันตกไปทางทิศตะวันออก จึงทำให้ตำแหน่งของพื้นที่ที่อยู่ทางทิศตะวันออกเห็นดวงอาทิตย์ก่อนทางทิศตะวันตก
3.2)ฤดูกาล ในขณะที่โลกหมุนรอบดวงตัวเองและโคจรรอบดวงอาทิตย์นั้น แกนสมมติของโลกที่เอียงทำมุม
ยีสิบสามเศษหนึ่งส่วนสอง องศากับเส้นตั้งฉากของระนาบโคจร ส่งผลทำให้การรับแสงอาทิตย์ของโลกเปลี่ยนไปในแต่ละวัน
4)
ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นในบรรยากาศ สภาวะปกติของบรรยากาศจะมีแก๊สชนิดต่างๆ
มีปริมาณไอน้ำและฝุ่นละอองอย่างสมดุล เมื่อดวงอาทิตย์ส่องแสงและแผ่รังสีความร้อนมาสู่โลก
พลังงานรังสีของดวงอาทิตย์ ประมาณร้อยละ
6 จะแพร่กระจายและทะท้อนกลับก่อนถึงบรรยากาศชั้นเมโซสเฟียร์
อีกร้อยล่ะ 14 จะดูดซึมโดยเมเลกุลต่างๆ
ของแก๊สและฝุ่นละอองในบรรยากาศชั้นเมโซสเฟียร์และสตาร์โทสเฟียร์
ประมาณร้อยละ 80 ที่ผ่านลงมาถึง 5 ส่วนที่เหลืออีกร้อยละ 45 จึงลงสู่พื้นกระทบผิวโลก
การที่บรรยกาศสะท้อนรังสีจากดวงอาทิตย์กลับจึงทำให้บรรยากาศของโลกไม่ร้อนมากเกืนไป และการที่บรรยากาศสามารถดูดซึมความร้อนบาวส่วนไว้ช่วยให้เวลากลางคืนที่โลกได้รับแสงอาทิตย์ยังคงมีความอบอุ่นอยู่
ปรากฏการณ์นี้เรียกว่า ปรากฏการเรือนกระจก
(greenhouse effect) ซึ่งแก๊สที่ช่วยให้พลังงานรังสีอาทิตย์ที่สะท้อนกลับไม่สามารถทะลุชั้นบรรยากาศออกไปได้เรียกว่า
แก๊สเรือนกระจก (greenhouse gases) ประกอบด้วยแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์
แก๊สมีเทน แก๊สออกไซด์ของไนโตรเจน
โอโซน และไอน้ำ แต่เมื่อองค์ประกอบของแก๊สในบรรยากาศตามธรรมชาติได้เปลี่ยนแปลงไปจากการกระทำของมนุษย์
อาทิ การใช้สารประกอบคลอโรฟลูออโรคาร์บอน
(CFCs) การใช้พลังงานเพื่อการพัฒนาด้านอุตสาหกรรม การตัดไม้ทำลายป่า ทำให้ปริมาณแก๊สเรือนกระจกในบรรยากาศเพิ่มมากจนส่งผลให้เกิดปรากฏการณ์เรือนกระจก
ทำให้อุณหภูมิของลกสูงมากขึ้นและภูมิอากาศของโลกเปลี่ยนแปลงไป
และส่งผลต่อเนื่องทำให้เกิดภัยพิบัติต่อมวลมนุษย์เอง
ความร้อนที่เพิ่มขึ้นจากสาเหตุต่างๆ ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิอากาศทำให้เกิดภัยพิบัติต่างๆ
ดังนี้
4.1)
การละลายของธารน้ำแข็งและภูเขาน้ำแข็ง น้ำแข็งที่ละลายจากอุณหภูมิของโลกที่สูงขึ้นจะส่งผลทำให้ระดับน้ำทะเลและมหาสมุทรสูงขึ้น
นักวิทยาศาสตร์คาดการณ์ว่าในอีก 100 ปีข้างหน้าระดับน้ำในหมาสมุทรจะสูงขึ้นประมาณ
1 เมตร พื้นที่ชายฝั่งทะเลจะจมน้ำหายไปเพราะน้ำท่วม
โดยเฉพาะประเทศที่มีพื้นที่ลุ่มต่ำมาก เช่น
บังกลาเทศ มัลดีฟส์ หมู่เกราะโซโลมอน
เป็นต้น
4.2)
ปรากฏการณ์ภัยแล้ง หรือช่วงฝนแล้ง เกิดจากภาวะของฝนไม่แน่นอน เช่น ฝนจะตกหนักในระยะเวลาสั้น ทำให้เกิดการขาดแคลนน้ำ ปรากฏการร์นี้จะเกิดขึ้นรุนแรงในประเทศแถบทะเลทรายทางตะวันออกของทวีปแอฟริกา
โดยเฉพาะในเอธิโอเปีย และซูดาน
4.3) ปรากฏการณ์เอลนีโญ เป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเป็นครั้งคราวเมื่อกระแสน้ำเย็นเปรูบริเวณชายฝั่งตะวันตกของทวีอเมริกาใต้
ถูกกระแสน้ำอุ่นจากศูนย์สูตรไหลเข้ามาแทนที่ ทำให้อุณหภูมิที่ผิวน้ำสูงขึ้น อันเป็นผลจากการอ่อนกำลังลงของลมค้าตะวันออกเฉียงใต้ในมหาสมุทรแปซิฟิก
ในบางปีลมค้ามีกำลังอ่อนกว่าปกติหรืออาจพัดกลับทิศ ทำให้กระแสน้ำอุ่นที่อยู่บริเวณแปซิฟิกตะวันตกไหลย้อนกลับไปทางแปซิฟิกตะวันออกแทนกระแสน้ำเย็น
ผลของปรากฏการณ์เอลนิโญทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเป็นบริเวณกว้างไปทั่วโลก
เช่น บริเวณภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ทวีปออสเตรเลียที่เคยมีฝนตกชุกกลับประสบปัญหาความแห้งแล้ว
มีไฟป่าบ่อยครั้ง ทวีปอเมริกาเหนือในช่วงฤดูหนาวอากาศอบอุ่นกว่าปกติ
และบางพื้นที่กลับมีฝนตกหนักจนเกิดอุทกภัย หรือบริเวณแอฟริกาตะวันออกเฉียงใต้ประสบภัยแล้วยาวนานมากขึ้น
ทำให้เกิดผลกระทบต่อการดำรงชีวิตของประชาชนอย่างมาก
4.4)
ปรากฏการณ์ลานิญา
เป็นปรากฏการณ์ที่ผิวน้ำของมหาสมุทรแปซิฟิกแถบเส้นศูนย์สูตรเย็นลง
ปรากฏการณ์ลานิญาส่งผลให้เกิดปรากฏการณ์ที่ตรงข้ามกันกับปรากฏการณ์เอลนีโญ
ทำให้ออสเตรเลีย อินโดนีเซีย
และฟิลิปินส์ มีฝนตกหนักมากขณะที่บริเวณแปซิฟิกตะวันออกช่วงฤดูฝนกลับมีฝนน้อยและเกิดความแล้งยาวนาน
นอกจากจากนี้ส่งผลต่อบริเวณพื้นที่ที่อยู่ห่างไกลออกไป
โดยพบว่าแอฟริกาใต้มีแนวโน้มที่จะมีฝนตกหนักและเสี่ยงต่ออุทกภัยมากขึ้น
ทางตะวันตกเฉียงใต้ของสหรัฐอเมริกาจะแห้งแล้งกว่าปกติในช่วงปลายฤดูร้อน
แต่บางพื้นที่ทางตอนเหนือและตะวันออกกลับมีฝนมากกว่าปกติในช่วงฤดูหนาว
หรือในช่วงฤดูหนาวของประเทศญี่ปุ่นและเกาหลีจะมีอุณหภูมิต่ำกว่าปกติ
เป็นต้น
4.5)
ปรากฏการณ์พายุหมุน
คือ บริเวณความกดอากาศต่ำที่มีกระแสอากาศหมุนเวียนเข้าหาความกดดันในแนวทวนเข็มนาฬิกาในซีกโลกเหนือ
และตามเข็มนาฬิกาในซีกโลกใต้ โดยมีการเรียกชื่อพายุหมุนแตกต่างกันไปตามแหล่งกำเนิดและตามความเร็ว
4.6)
ปรากฏการณ์ไฟป่า (forest fire) ตามปกติในฤดูแล้งมักจะเกิดไฟป่าขึ้นเองตามธรรมชาติเสมอ
เช่น จากฟ้าผ่าหรือต้นไม้เสียดสีกัน
เป็นต้น แต่ในปัจจุบันมีไฟป่าที่เกิดขึ้นจากการกระทำของมนุษย์
เช่น การจุดไฟเผาเศษพืช เพื่อขจัดความรกรุงรังและเพื่อให้พืชแตกใบอ่อนขึ้นมาใหม่หลังจากไฟไหม้ไปแล้ว
โดยหวังจะล่าสัตว์ที่ออกมากินหญ้าอ่อนที่ระบัดใบขึ้นมาใหม่อีกด้วย
การเผาป่าเช่นนี้บ่อยครั้งไม่สามารถควบคุมได้จึงต้องสูญเสียพื้นที่ป่าไม้
สัตว์ป่า สังคมพืช แมลง และแหล่งอาหารไปอย่างไม่คุ้มค่า
ทำให้ภูมิอากาศของท้องถิ่นเปลี่ยนแปลงไป นอกจากนี้ในพื้นที่หุบเขาจะมีกระแสลมหมุนเวียน ทำให้เกิดหมอกควันที่เป็นพิษต่อสุขภาพของประชาชนและมีผลกระทบต่อการท่องเที่ยวอีกด้วย
4.7)พื้นที่อับฝน
(rainshadow)
เป็นปรากฏการณ์ที่เกิดจากภูเขาสูงทอดแนวขวางกั้นทิศทางของลมฝน
จึงมำให้ด้วนต้นลมมีฝนตกชุกกว่าด้านปลายลม เมื่อไอน้ำถูกลมประจำพัดเข้าหาฝั่งและยกระดับขึ้นตามความสูงของภูมิประเทศ
ทำให้อุณหภูมิลดลงและรวมตัวเป็นก้อนเมฆ เมื่ออุณหภูมิลดต่ำลงถึงจุดกลั่นตัวจะคลายความร้อนแฝงของการกลั่นตัวจึงมีฝนตกลงด้านต้นลม
ส่วนด้านปลายลมอุณหภูมิจากความร้อนแฝงและเมฆจะจมตัวลงเมื่อ
อุณหภูมิสูงขึ้นไอน้ำจะระเหยขึ้นไปในบรรยากาศจึงไม่มีการกลั่นตัวเป็นฝนมาก
เหมือนด้านต้นลม
จึงทำให้เกิดด้านปลายลมกลายเป็นพื้นที่อับฝนที่มีอากาศแห้งและอุณหภูมิสูง
บริเวณที่ปรากฏลักษณะดังนี้ เช่น
บริเวณที่ราบสูงปาตาโกเนียทางใต้ของทวีปอเมริกาใต้ ที่มีทิวเขาแอนดีสทอดแนวขวางกั้นทิศทางลมและความชื้นที่พัดมาจากมหาสมุทรแปซิฟิกไว้
ส่วนในประเทศไทย บริเวณที่ราบภาคกลางแถบจังหวัดกำแพงเพชร
พิษณุโลก นครสวรรค์ อุทัยทาธานี สุพรรณบุรี ราชบุรี นครปฐม มีทิวเขาถนนธงชัยและทิวเขาตะนาวศรีทอดแนวขวางกั้นทิศทางลมและความชื้นที่พัดมาจากอ่าวเมาะตะมะ
จึงพบว่าด้านนับลมแถบอำเภอทองผาภูมิ อำเภอสังขละบุรี
จังหวัดกาญจนบุรี มีฝนตกชุกและมีปริมาณสูงกว่าด้านปลายลมซึ่งเป็นพื้นที่อับฝน
4.8)
ปรากฏการณ์อุณหภูมิผกผัน (temperature inversion) อุณหภูมิผกผันเป็นปรากฏก่ารณ์ที่เกิดขึ้นตรงกันข้ามกับอุณหภูมิปกติในบรรยากาศ
คือ ปกติในบรรยากาศชั้นโทรโพสเฟียร์อุณหภูมิปกติในบรรยากาศ
คือ ปกติในบรรยากาศชั้นโทรโพสเฟียร์อุณหภูมิจะลดลงตามความสูงในอัตรา
6.4 องศาเซลเซียสต่อความสูง 1000 เมตร
สภาวะของอากาศเช่นนี้จะทำให้ควันจากโรงงานอุตสาหกรรมลอยขึ้นไปในบรรยากาศ
แต่ในช่วงเวลากลางคืนอุณหภูมิเหนือพื้นดินเย็นกว่าอากาศ
เบื้องบนเนื่องจากการคายความร้อนของโลกจึงทำให้เกิดปรากฏการณ์อุณหภูมิผกผัน
ขึ้นดังนั้น
ในพื้นที่ย่านอุตสาหกรรมและเมืองใหญ่ที่มีการเผาไหม้เชื้อเพลิงชนิดต่างๆ
ควันที่ลอยขึ้นไปในบรรยากาศจะไม่สามารถลอยขึ้นไปได้สูง
เนื่องจากอุณหภูมิของอากาศโดยรอบมีค่าสูงกว่า เรียก แนวผกผัน (inversion
layer) ปรากฏการณ์ดังกล่าวนี้จะพบเห็นในช่วงเวลาตอนเช้าและหัวค่ำของฤดูหนาว
5) ปรากฏการณ์บนผิวโลกอันเนื่องจากดวงจันทร์ ดวงจันทร์เป็นบริวารของโลกและโคจรรอบโลก โดยดวงจันทร์จะหมุนรอบตัวเองพร้อมกับโคจรรอบโลก
เมื่อโคจรรอบโลกครบ 1 รอบ จะใช้เวลาเท่ากับการหมุนรอบตัวเอง คือ 27 วัน 8
ชั่วโมง แต่เมื่อโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ไปด้วย
ดังนั้น ดวงจันทร์จึงใช้เวลาโคจรครบรอบจริงเท่ากับ
29 วัน 6 ชั่วโมง ซึ่งเรียกว่า เดือนจันทรคติ
ดวงจันทร์ไม่มีแสงสว่างในตัวเองเช่นเดียวกับโลก แสงที่ส่องมายังโลกจึงเป็นเพียงแสงสะท้อนที่ดวงจันทร์ได้รับจากดวงอาทิตย์
ดังนั้น คนบนโลกจะเห็นดวงจันทร์
14-15 วันและไม่เห็นอีกเลยประมาณ 14 หรือ 15
วัน ในรอบ 1 เดือนทางสุริยคติ
ปรากฏการณ์บนผิวโลกอันเนื่องมาจากดวงจันทร์ มีดังนี้
5.1) การเกิดข้างขึ้น-ข้างแรม การที่ดวงจันทร์หันด้านสว่างเข้าหาดวงอาทิตย์ในขณะที่ดวงจันทร์โคจรรอบโลก
คนบนโลกมีโอกาสเห็นส่วนสว่างของดวงจันทร์มากน้อยแตกต่างกันไปในแต่ละระยะเวลา
5.2)
สุริยุปราคา
เกิดขึ้นในเวลากลางวันเมื่อดวงจันทร์โคจรอยู่ในตำแหน่งระหว่างดวงอาทิตย์กับโลกหรือวันแรม
14-15 ค่ำและวันขึ้น 1 ค่ำ
และอยู่ในระนาบเดียวกันดวงจันทร์จะโคจรเข้าบังแสงของดวงอาทิตย์ส่งผลให้เกิดความมืดบางส่วนของพื้นโลกในช่วงเวลาหนึ่ง
5.3)
จันทรุปราคา
เกิดขึ้นในเวลากลางคืนเมื่อดวงจันทร์อยู่ในตำแหน่งตรงกันข้ามกับดวงอาทิตย์
โดยมีโลกอยู่ตรงกลางหรือวันขึ้น 14-15 ค่ำและวันแรม
1 ค่ำ และอยู่ในระนาบเดียวกัน
เงามืดของโลกที่บดบังดวงอาทิตย์จะตกทอดไปยังดวงจันทร์ที่สุกสว่างในคืนเพ็ญเมื่อดวงจันทร์โคจรผ่านเข้าไปจะทำให้ดวงจันทร์มืดลงทีละน้อย
2.2
ปรากฏการณ์จากธรณีภาค
ธรณีภาค (lithosphere) ส่วนของโลกที่เป็นของแข็งประกอบไปด้วยหินและดินชนิดต่างๆซึ่งห่อโลกอยู่เป็นผิวเปลือกโลก
เป็นพื้นที่ที่มนุษย์ใช้เป็นที่อาศัยอยู่และดำเนินกิจกรรมต่างๆ
ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม เนื่องจากส่วนที่เป็นธรณีภาค ประกอบด้วย แผ่นภาคพื้นทวีปกับแผ่นภาคพื้นสมุทรและถูกรองรับด้วยธรณีภาค
(asthenosphere) กับส่วนเนื้อโลก (mantle) ที่เป็นอาณาบริเวณที่เป็นหินหนืด (magma) หินหนืดเป็นสารเหลวร้อนมีการเคลื่อนตัวภายในโลกจึงส่งผลให้เปลือกโลกที่เป็นแผ่นภาคพื้นทวีปและแผ่นภาคพื้นสมุทรเคลื่อนที่
ซึ่งเรียกว่า ทวีปเลื่อน โดยลักษณะการเคลื่อนนั้นมีทั้งลักษณะการแยกออกจากกันและการเลื่อนชนกันหรือมุดเข้าหากันของเปลือกโลก
จากทฤษฎีของนายอัลเฟรด
เวเกเนอร์ นักธรณีฟิสิกส์ชาวเยอรมัน
ตั้งสมมติฐานว่าแต่เดิมโลกใบนี้มีแผ่นดินกว้างใหญ่เพียงผืนเดียว
เรียกว่า พันเจีย (Pangea ;
Pangaea) ส่วนมหาสมุทรทั้งหมดเรียกว่า พันทาลัสซา (Panthalassa) และ ทะเลเททิส (Tethy
Sea) คือ ทะเลที่อยู่ระหว่างทวีปยูเรเซียกับแผ่นทวีปอฟริกา
ซึ่งภายหลังต่อมาผืนแผ่นดินกว้างใหญ่หรือพันเจียนั้นได้แยกออกจากกันกลายเป็นทวีปต่างๆในปัจจุบัน
และทะเลเททิสส่วนใหญ่ถูกปิดจากการเคลื่อนของพื้นทวีป ส่วนที่หลงเหลืออยู่ของทะเลเททิสให้เห็นในปัจจุบัน คือ ทะเลเมดิเตอร์เรเนียนและทะเลแคสเปียน
จากการสำรวจพื้นที่ทางตะวันออกของทวีปอเมริกาใต้กับพื้นที่ทางตะวันตกของทวีปแอฟริกา
พบว่า ชนิดของหินและฟอสซิลบริเวณประเทศบราซิลมีลักษณะเช่นเดียวกันกับในประเทศไนจีเรียกาบอง
นอกจากนี้ยังพบว่าเทือกเขาแอตลาสทางด้านทิศตะวันตกเฉียง
เหนือของทวีปแอฟริกามีลักษณะการเกิดและชนิดของหินเช่นเดียวกับเทียกเขาแอบพา
เลเซียทางด้านทิศตะวันออกของประเทศสหรัฐอเมริกา
ซึ่งผลสำรวจเหล่านี้สนับสนุนทฤษฎีทวีปเลื่อนได้เป็นอย่างดี
ท้องทะเลบริเวณทวีปอเมริกาเหนือแยกออกจากทวีปแอฟริกาและทวีปอเมริกาใต้ พื้นท้องทะเลที่เคลื่อนออกจากกัน
ทำให้มวลหินหนืดพุขึ้นมาเย็นตัวใต้น้ำกลายเป็นเทือกเขากลางมหาสมุทร
ซึ่งในปัจจุบันอยู่บริเวณกลางมหาสมุทรแอตแลนติกและมหาสมุทรอินเดีย
บริเวณที่เคยเป็นทะเลเททิส ระหว่างทวีปแอฟริกากับทวีปเอเชียพื้นที่จะแคบลงเนื่องจากแผ่นทวีปแอฟริกาเคลื่อนที่ขึ้นทางเหนือตามแนวชนกัน
ส่วนทวีปแอนตาร์กติกถูกแยกไปเป็นแผ่นดินอนุทวีปอินเดียและทวีปออสเตรเลีย
เมื่ออนุทวีปอินเดียเคลื่อนที่ไปชนกับแผ่นทวีปยูเรเซียจึงเกิดทิวเขาหิมาลัย พบฟอสซิลหอยบนยอดเขา
ส่วนแนวมุดเข้าหากันบริเวณทะเลเมริเตอร์เรเนียนทำให้เกิดภูเขาไฟบริเวณประเทศอิตาลี
และเกิดแนวรอยเลื่อนของหินในบริเวณประเทศตุรกี อิรัก อิหร่าน และอัฟกานิสถาน
ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดจากการเคลื่อนตัวของเปลือกโลก
ได้แก่
1)แผ่นดินไหว (earthquake)
การเกิดแผ่นดินไหวเป็นผลสืบเนื่องมาจากการเคลื่อนตัวของเปลือกโลกในบริเวณแนวรอยเลื่อนของเปลือกโลก
(fault) หรือการปะทุของภูเขาไฟการสั่นสะเทือนของแผ่นดินอาจสั่นสะเทือนเพียงเล็กน้อย
หรือสั่นสะเทือนอย่างรุนแรง จนทำให้สิ่งก่อสร้างฟังทลาย
ดินถล่ม จุดศูนย์กลางการเกิดแผ่นดินไหวจะอยู่ในระดับลึก
ส่วนผิวโลกที่อยู่ตรงกับจุดศูนย์กลางการเกิดแผ่นดินไหว
จะเป็นบริเวณที่ได้รับความเสียหายมากที่สุด และความเสียหายจะลดน้อยลงเมื่ออยู่ห่างตำแหน่งดังกล่าวออกไป แนวแผ่นดินไหวของโลกส่วนที่เป็นขอบของแผ่นธรณีของทวีปต่างๆ
ซึ่งวางตัวอยู่บนชั้นหินหนืดที่มีการเคลื่อนไหวอยู่ตลอดเวลา
บริเวณที่เกิดแผ่นดินไหวขึ้นบ่อยครั้ง คือประมาณร้อยละ 70 ของการเกิดแผ่นดินไหวทัวโลก และมีความรุนแรงมากที่สุดจะอยู่โดยรอบมหาสมุทรแปซิฟิกหรือที่เรียกว่า
แนววงแหวนไฟแปซิฟิก (The Pacific Ring of Fire)
2)
การไหลเวียนของกระแสน้ำมหาสมุทร (ocean currents) มีความต่อเนื่องและสม่ำเสมอกัน โดยเกิดจากสาเหตุ ดังนี้
1.เกิดจากความแตกต่างของระดับน้ำทะเล 2.เกิดจากความหนาแน่นและอุณหภูมิที่แตกต่างกันของทะเลในแต่ละแห่ง
3.เกิดจากแรงผลักของลมประจำฤดูและลมประจำถิ่นที่กระทำต่อผิวหน้าน้ำ
4.เกิดจากการลดระดับและการเพิ่มระดับน้ำทะเลจากปรากฏการณ์น้ำขึ้น-น้ำลง
5.เกิดจากผลของแรงสั่นสะเทือนเนื่องจากการเกิดแผ่นดินไหวหรือภูเขาไฟปะทุใต้ทะเล
2.1)
กระแสน้ำมหาสมุทรแปซิฟิก
บริเวณมหาสมุทรแปซิฟิกตอนใต้มี กระแสน้ำเย็นแปรู
เมื่อไหลเข้าใกล้เส้นศูนย์สูตรกระแสน้ำจะอุ่นขึ้นและเคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันตก
เรียกว่า กระแสน้ำอุ่นศูนย์สูตร
กระทั่งกระแสน้ำไหลไปถึงทวีปออสเตรเลียจะแยกออกเป็น 2 สาย คือ
สายที่ไหลวกลงทางใต้เส้นศูนย์สูตรผ่านชายฝั่งทะเลด้านทิศตะวันออกของประเทศออสเตรเลีย
เรียกว่า กระแสน้ำอุ่นออสเตรเลียตะวันออก
ส่วนสายที่ไหลขึ้นไปทางเหนือเส้นศูนย์สูตรสู่ทะเลจีนแล้วไหลเลียบฝั่งตะวันออกของประเทศญี่ปุ่น
เรียกว่า กระแสน้ำอุ่นคุโระชิโอะ
ต่อมากระแสน้ำอุ่นคุโระชิโอะจะไหลไปทางตะวันออกจนถึงอ่าวอะแลสกา
เรียกว่า กระแสน้ำอุ่นอะแลสกา และกระแสน้ำจะค่อยๆ
เย็นลงเนื่องจากมีกระแสน้ำเย็นที่ไหลจากช่องแคบเบริงมารวมกัน มวลน้ำเย็นจะลอยตัวขึ้นเบื้องบนและไหลผ่านชายฝั่งทางทิศตะวันตกของประเทศสหรัฐอเมริกา
เรียกว่า กระแสน้ำเย็นแคลิฟอร์เนีย
จากนั้นจะไหลลงทางทิศใต้และกระแสน้ำจะอุ่นขึ้นเมื่อเข้าใกล้เส้นศูนย์สูตร
2.2) กระแสน้ำในมหาสมุทรแอตแลนติก บริเวณมหาสมุทรแอตแลนติกตอนใต้มี
กระแสน้ำเย็นเบงเกวลา ไหลเลียบชายฝั่งทางตะวันตกของทวีปแอฟริกาบริเวณประเทศแอฟริกาใต้
นามิเบีย แลแองโกลา เมื่อใกล้เส้นศูนย์สูตรและอ่าวกินี กระแสน้ำอุ่นขึ้นและไหลไปทางทิศตะวันตก
เรียกว่า กระแสน้ำไหลไปถึงทวีปอเมริกาใต้จะแยกออกเป็น
2 สาย คือ สายที่ไหลวกลงทางใต้เส้นศูนย์สูตรผ่านชายฝั่งประเทศบราซิลและอาร์เจนตินา
เรียกว่า กระแสน้ำอุ่นบราซิล
ส่วนสายที่ไหลขึ้นไปทางเหนือเส้นศูนย์สูตรเข้าไปในทะเลแคริบเบียน
อ่าวเม็กซิโก และชายฝั่งทางตะวันออกของสหรัฐอเมริกาและแคนนาดา
เรียกว่า กระแสน้ำอุ่นกัลฟ์สตรีม
จากนั้นกระแสน้ำจะไหลข้ามมหาสมุทรไปจนถึงคาบสมุทรแกนดิเนเวียและยุโรปตะวันตก เรียกว่า กระแสน้ำอุ่นแอตแลนติกเหนือ
ขณะที่กระแสน้ำเย็นที่ไหลลงมาจากมหาสมุทรอาร์กติกจะไหลอยู่ลึกใต้กระแสน้ำอุ่น
แถบหมู่เกาะคะแนรี และเมื่อไหลเข้าใกล้เส้นศูนย์สูตรกระแสน้ำก็จะอุ่นขึ้นแล้วไหลไปตามแนวเส้นศูนย์สูตร
2.3) กระแสน้ำในมหาสมุทรอินเดีย บริเวณมหาสมุทรอินเดียตอนใต้มีกระแสน้ำเย็นไหลผ่านด้านทิศตะวันตกของทวีปออสเตรเลีย
เรียกว่า กระแสน้ำเย็นออสเตรเลียตะวันตก
จากนั้นกระแสน้ำจะไหลไปตามแนวเส้นศูนย์สูตร เรียกว่า กระแสน้ำอุ่นศูนย์สูตร ไหลไปทางทิศตะวันตกจนถึงทวีปแอฟริกาที่เกาะมาดากัสการ์ กระแสจะแยกออกเป็น 2 สาย คือ สายที่ไหลวกลงทางใต้ เรียกว่า
กระแสน้ำอุ่นโมซัมบิก ส่วนสายที่ไหลขึ้นไปเหนือเส้นศูนย์สูตร
เรียกว่า กระแสน้ำอุ่นมรสุม
2.4) กระแสน้ำในมหาสมุทรอาร์กติก บริเวณมหาสมุทรอาร์กติกจะมีเฉพาะกระแสน้ำเย็น
โดยจะไหลลงไปยังมหาสมุทรแปซิฟิกในฤดูหนาว สายหนึ่งไหลผ่านช่องแคบเบริงไปยังชายฝั่งตะวันออกของญี่ปุ่น เรียกว่า กระแสน้ำเย็นโอะยาชิโอ๊ะ
ส่วนอีกสายหนึ่งไหลผ่านช่องแคบเดวิสระหว่างเกาะกรีนแลนด์กับประเทศแคนนาดา
เรียกว่า กระแสน้ำเย็นแลบราดอร์
3)
ปฏิสัมพันธ์ที่เกิดจากอิทธิพลของกระแสน้ำมหาสมุทร กระแสน้ำมหาสมุทรมีอิทธิพลต่อความเป็นอยู่ของมนุษย์ในภูมิภาคต่างๆ
หลายประการดังนี้
3.1)
ในช่วงฤดูหนาวของเขตภูมิอากาศแบบอบอุ่น กระแสน้ำที่ไหลเลียบชายฝั่งจะทำให้อุณหภูมิของอากาศบริเวณนั้นอุ่นขึ้นกว่าปกติ
ตัวอย่างเช่น เมื่อกระแสน้ำอุ่นขึ้นกว่าอุณหภุมิของอากาศบริเวณอื่นๆ
ที่อยู่ในละติจูดเดียวกัน ได้แก บริเวณยุโรปเหนือทะเลจะไม่เป็นน้ำแข็ง แต่บริเวณเกาะกรีนแลนด์ทะเลจะเป็นน้ำแข็งและมีอากาศหนาวเย็น
เป็นต้น
3.2)
กระแสน้ำต่างชนิดกันจะก่อให้เกิดความแตกต่างของภูมิอากาศ
แม้จะไหลผ่านทวีปเดียวกัน ดังกรณีของทวีปแอฟริกาและทวีปอเมริกาใต้
โดยในละติจูดเดียวกันภูมิอากาศของทางทิศตะวันตกกับทิศตะวันตกกับทิศตะวันออกของทั้งสองทวีปจะแตกต่างกันมาก
คือ ทิศตะวันตกของทั้งสองทวีปจะมีกระแสน้ำเย็นไหลผ่านส่งผลให้บริเวณชายฝั่งและลึกเข้าไปในแผ่นดินอากาศจะแห้งแล้ง
มีลักษณะเป็นทะเลทราย เช่น
ทะเลทรายคาลาอารี บริเวณประเทศบอตสวานาในทวีปแอฟริกาและทะเลทรายอะตากามา
บริเวณประเทศชิลีและเปรูในทวีปอเมริกาใต้ ส่วนทางด้านฝั่งตะวันออกของทั้งสองทวีปจะมีอากาศแบบทุ่งหญ้าสะวันนาซึ่งมีความชุ่มชื้นมากกว่า
3.3)
บริเวณที่มีมวลน้ำเย็นลอยตัวขึ้นมา แถบหมู่เกาะคะแนรีทางทิศตะวันตกของทวีปแอฟริกาและชายฝั่งของรัฐแคลิฟอร์เนีย
สหรัฐอเมริกา ส่งผลให้ภายในแผ่นดินมีภูมิอากาศแบบทะเลทรายและกึ่งทะเลทราย
3.4)
บริเวณที่กระเสน้ำอุ่นและกระเสน้ำเย็นไหลไปปะทะกัน เช่น กระแสน้ำอุ่นคุโระชิโอะปะทะกับกระแสน้ำเย็นโอะยาชิโอะที่บริเวณทะเลญี่ปุ่น
ที่เรียกว่า คูริลแบงส์ และกระแสน้ำอุ่นกัลฟ์สตรีมปะทะกับกระแสน้ำเย็นแลบราดอร์ที่บริเวณทางทิศตะวันออกของเกาะนิวฟันด์แลนด์ของประเทศแคนาดา
ที่เรียกว่า แกรนด์แบงส์ นอกจากจะทำให้เกิดหมอกจากการเคลื่อนตัวของความชื้นไปบนผิวน้ำที่เย็นจัด
มีชื่อเรียกเฉพาะว่า หมอกทะเล (sea
smoke) แล้ว บริเวณดังกล่าวยังเป็นแหล่งที่มีแพลงก์ตอนซึ่งเป็นอาหารของปลามาก
ทำให้มีปลาในบริเวณนี้ เป็นประโยชน์ทางด้านการประมงอีกด้วย
4)
ปฏิสัมพันธ์ที่เกิดจากน้ำขึ้น-น้ำลงและน้ำเกิดน้ำตาย ซึ่งเป็นความสัมพันธ์ระหว่างดวงอาทิตย์
โลก และดวงอาทิตย์ ส่งผลให้เกิดปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ ดังนี้
4.1)
น้ำขึ้น-น้ำลง เนื่องจากดวงจันทร์และดวงอาทิตย์ต่างมีแรงดึงดูดที่กระทำต่อมวลน้ำบนโลก
โดยแรงดึงดูดจากดวงจันทร์มากกว่าดวงอาทิตย์ ปรากฏการณ์น้ำขึ้น-น้ำลงจึงถือได้ว่าเกิดเนื่องจากอิทธิพลของดวงจันทร์
โดยเกิดน้ำขึ้นวันละ 2 ครั้งสลับกับการเกิดน้ำลงวันละ
2 ครั้ง คือ เกิดน้ำขึ้นแล้วอีก 6 ชั่วโมงต่อมาจะเกิดน้ำลง
อีก 6 ชั่วโมงต่อมาก็เกิดน้ำขึ้นและอีก 6
ชั่วโมงก็เกิดน้ำลง เช่นนี้จนครบ 1
วัน โดยวันต่อไปเวลาที่น้ำขึ้นจะช้าไปจากวันแรกเฉลี่ยประมาร
50 นาที ทั้งนี้เพราะดวงจันทร์โคจรทำมุมกับโลกไป
12 องศา 30 ลิปดา
4.2)
น้ำเกิด-น้ำตาย โดยน้ำเกิดเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดจากโลก
ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์เรียงตัวเป็นแนวเดียวกัน
แรงดึงดูดของดวงอาทิตย์และดวงจันทร์เสริมแรงกันพลังดึงดูดจึงมากขึ้น
ส่งผลให้ระดับน้ำขึ้นสูงที่สุดและลงต่ำที่สุดต่างจากระดับทะเลปานกลาง
เกิดในช่วงขึ้น 15 ค่ำ และวันแรม 14-15 ค่ำ ส่วนน้ำตาย
เป็นวันที่ดวงอาทิตย์ โลก และดวงจันทร์โคจรมาเรียงตัวเป็นมุมฉาก
น้ำจึงถูกแรงดึงดูดของดวงอาทิตย์ดูดไปส่วนหนึ่ง และดวงจันทร์ดูดไปส่วนหนึ่ง จึงทำให้ระดับน้ำขึ้นและน้ำลงไม่แตกต่างไปจากระดับน้ำทะเลปานกลางมากนัก
ตรงกับช่วงวันขึ้น 8 ค่ำ และวันแรม 8 ค่ำ
5)
ปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์กับแหล่งน้ำจืด น้ำจืดเป็นสิ่งจำเป็นต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของมนุษย์
สมัยโบราณมนุษย์เลือกตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ที่มีน้ำจืดเพื่อประโยชน์ทั้งในด้านการบริโภคและการอุปโภค
จากการที่มนุษย์ผูกพันกับแหล่งน้ำจืดมาตั้งแต่สมัยโบราณนี้เองทำให้มนุษย์ได้สั่งสมความรู้เกี่ยวกับปรากฏการณ์จากแหล่งน้ำจืดมาโดยตลอด
ทั้งการเกิดน้ำท่วม และการขาดแคลนน้ำจืด
มนุษย์จึงพัฒนาวิธีการป้องกันน้ำท่วมและรู้จักทำระบบการชลประทาน
เพื่อให้มีน้ำจืดใช้ตลอดปีขึ้น
น้ำจืดที่มนุษย์นำมาใช้ประโยชน์มีกำเนิดจากหยาดน้ำฟ้าชนิดต่างๆ ได้แก่ น้ำฝน
หิมะ ลูกเห็บ โดยน้ำจืดที่มีสถานะเป็นน้ำแข็ง เมื่อละลายแล้วน้ำจืดจะแทรกเข้าไปในเนื้อดินซึ่งน้ำจืดในดินจะมีปริมาณมากน้อยเพียงใดขึ้นอยู่กับคุณลักษณะและชนิดของดิน
ความชื้นในดิน ชนิดของพืชและบริเวณที่พืชปกคลุมดิน
ความลาดของพื้นผิว และประเภทหรือลักษณะของฝนที่ตกลงมายังพื้นที่
น้ำจืดในดินจะไหลซึมลงสู่ชั้นใต้ดิน และสะสมเป็นน้ำใต้ดินต่อไป
โดยมนุษย์นำน้ำมาใช้ประโยชน์ในกิจกรรมต่างๆ เช่น นำมาอุปโภคบริโภคเป็นน้ำใช้ภายในครัวเรือน
ในโรงงานอุตสาหกรรมและนำมาใช้ในด้านการเกษตร เป็นต้น
ส่วนน้ำจืดที่เป็นแหล่งน้ำ เช่น แม่น้ำ
ลำธาร ทะเลสาบ บ่ บึง สระน้ำ
โดยมนุษย์จะตั้งถิ่นฐานและใช้น้ำจากแม่น้ำมากกว่าแหล่งน้ำจืดผิวดินอื่นๆ
แม่น้ำจึงเปรียบได้ดังนี้ เส้นเลือดที่หล่อเลี้ยงชีวิตและใช้ในกิจกรรมต่างๆ
คือ เป็นเส้นทางคมนาคมขนส่ง
เป็นแหล่งอาศัยของสัตว์น้ำจืดตามธรรมชาติ
และเป็นแหล่งน้ำจืดที่ใช้ประโยชน์ทางด้านการเพราะปลูกและเลี้ยงสัตว์
6)
ปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์กับทะเลและมหาสมุทร มนุษย์มีความสัมพันและใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำเค็มมากมายหลายรูปแบบ
ที่สำคัญดังนี้
1.
การคมนาคมขนส่ง มนุษย์ได้ใช้ทะเลและมหาสมุทรเป็นเส้นทางการเดินเรือทั้งการคมนาคมและการขนส่งมาตั้งแต่สมัยโบราณ
และได้พัฒนาระบบการเดินเรือมาโดยตลอด จนในปัจจุบันมีความก้าวหน้าทันสมัยมาก
การขนส่งทางทะเลได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่องทำให้สามารถบรรทุกน้ำหนักสินค้าได้ปริมาณมาก
และเสียค่าใช้จ่ายต่ำกว่าด้วยการขนส่งด้วยพาหนะอื่นๆ โดยพบว่าเมืองใหญ่ๆของประเทศต่างๆ อยู่บริเวณใกล้ปากแม่น้ำหรือชายฝั่งทะเลซึ่งเป็นจุดรับส่งสินค้า
ตัวอย่างเช่น เมืองช่างไห่ (เซี้ยงไฮ้)
ของประเทศจีน กรุงโตเกียวและเมืองโอซะกะของประเทศญี่ปุ่น
เมืองนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา
2.
เป็นแหล่งอาหารตามธรรมชาติ ทะเลเป็นแหล่งที่อยู่ของพืชและสัตว์น้ำเค็มนานาชนิด
ซึ่งมนุษย์นำมาเป็นอาหารและเวชภัณฑ์ต่างๆ
3.
สถานทีเพราะเลี้ยงสัตว์น้ำเค็ม จากความรู้ความเชี่ยวชาญด้านการประมงและการเพราะเลี้ยงสัตว์น้ำเค็มบางชนิดที่เป็นอาหารที่เป็นเศรษฐกิจของมนุษย์
4.
การทำนาเกลือสมุทร การใช้ใช้ประโยชน์จากน้ำเค็มที่สำคัญอีกประการหนึ่ง
คือ การทำนาเกลือสมุทร โดยประเทศในเขตร้อนชื้นที่มีชายทะเลจะทำกิจกรรมทางเศรษฐกิจชนิดนี้
แต่ก็ทำได้บางพื้นที่เท่านั้น เนื่องจากการทำนาเกลือจะต้องทำในพื้นที่ที่มีดินเหนียว
มีช่วงฤดูแล้งยาวนานและแสงอาทิตย์เข้มเท่านั้น เช่น จังหวัดเพชรบุรี สมุทรสงคราม สมุทรสาครของประเทศไทย
เป็นต้น
5.
สถานที่พักผ่อนหย่อนใจ บริเวณชายฝั่งทะเลที่สวยงาม
น้ำทะเลที่อุ่นและสะอาด จะเป็นสถานที่ตากอากาศและพักผ่อนหย่อนใจที่สำคัญของมนุษย์
ดังนั้น ประเทศที่มีชายหาดที่สวยงาม
จึงสามารถสร้างรายได้จากการท่องเที่ยวได้เป็นอย่างดี
2.4
ปรากฏการณ์จากชีวภาค
ชีวภาค
(Biosphere) หมาย
ถึง บริเวณของผิวโลก
รวมทั้งในบรรยากาศและใต้ดินที่มีสิ่งมีชีวิตเกิดขึ้นทั้งที่มีชีวิตอยู่และ
ตายไปแล้ว
ได้แก่ พืช สัตว์ มนุษย์
โดยพื้นที่หรือถิ่นที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตทั้งพืชและสัตว์ที่มีความ
สัมพันธ์กันและมีการปรับปรุงตัวของสิ่งมีชีวิตให้เข้ากับสภาวะแวดล้อมของ
ท้องถิ่นนั้นๆ
ทั้งในด้านบรรยากาศ ธรณีภาค และอุทกภาค
1)
ปรากฏการณ์ทางชีวภาคของพืช ที่สำคัญ มีดังนี้
1.1)
ลักษณะทางกายภาพของพืช พืชมีองค์ประกอบทางชีวภาพเฉพาะที่มีความแตกต่าง สามารถเห็นได้ชัด
เช่น
ขนาดและความสูงของลำต้น ประเภทไม้ยืนต้น
ไม้ล้มลุก ไม้เถา ไม้เกาะหรือกาฝาก การแผ่ร่มเงา ลักษณะของขนาดของใบ รูปร่าง เช่น
พืชในเขตแห้งแล้งจะมีใบมัน เป็นต้น
1.2)
การกระจายของพืชพรรณธรรมชาติในโลก การกระจายของพืชพรรณ
จำแนกตามสภาพแวดล้อมแบ่งได้ 3 ประเภทตามชีววัฏจักร คือ
(1) พืชที่เจริญเติบโตได้ในน้ำเค็ม เช่น
สาหร่าย หญ้าทะเล
ซึ่งสามารถสังเคราะห์ด้วยแสง เพื่อสร้างอาหารได้ ส่วนบริเวณชายฝั่งทะเลและแนวรอยต่อระหว่างน้ำจืดที่ไหลออกมาจากแผ่นดินกับน้ำทะเลที่เรียกว่า
น้ำกร่อย จะมีพรรณไม้หลายชนิด
เช่น ไม้โกงกาง ไม้แสม ไม้ตะบูน ไม้ลำพู
ต้นจาก เป็นต้น และเนื่องจากพรรณไม้เหล่านี้มักเจริญเติบโตบริเวณหาดเลนของปากแม่น้ำจึงเรียกบริเวณนี้ว่า
“ป่าชายเลน” เป็นสถานที่อนุบาลสัตว์น้ำและเป็นแหล่งอาหารของสัตว์น้ำ
นอกจากนี้ป่าชายเลนยังทำหน้าที่เป็นแนวยึดดินไม่ให้พังทลายจากกระแสน้ำ
คลื่นและลมที่จะทำความเสียหายแก่ภายในแผ่นดิน
(2) พืชที่เจริญเติบโตได้ในน้ำจืด บริเวณชายตลิ่งของแหล่งน้ำจืดและในพื้นที่น้ำจืดจะมีพืชหลายชนิดที่เจริญเติบโตอยู่
ได้แก่ พืชสาย คือ พืชที่มีเหง้าอยู่ในดิน มีลำต้นเป็นสายขึ้นอยู่ทั้งใต้ระดับน้ำและเหนือระดับน้ำ พืชที่ลอยไปตามกระแสน้ำ เช่น แหน ผักตบชวา พืชที่ขึ้นเป็นต้นมีใบยาว
เช่น ต้นอ้อ
ไม้ยืนต้นที่ขึ้นในบริเวณตลิ่ง เช่น
ต้นมะกอกน้ำ เป็นต้น
(3)
พืชที่เจริญเติบโตในแผ่นดิน บริเวณแผ่นดินที่มีพืชขึ้นได้แบ่งออกตามลักษณะของพืชได้
4 ชนิด ประกอบด้วย ป่าไม้ ป่าสลับทุ่งหญ้า ทุ่งหญ้าและพืชทะเลทราย โดยพืชชนิดต่างๆ
จะเจริญงอกงามได้ดีเพียงใดนั้นขึ้นอยู่กับปัจจัยต่างๆ เช่น ดินที่มีความอุดมสมบูรณ์จะทำให้ต้นไม้เจริญเติบโตได้ดี
บริเวณพื้นที่ลาดชันมักจะพบพืชน้อย บริเวณที่ราบหรือหุบเขาที่มีความอุดมสมบูรณ์จะมีป่าไม้อุดมสมบูรณ์
และภูมิอากาศที่แตกต่างกันในแต่ละท้องถิ่น ทำให้การเจริญเติบโตของพืชต่างกันด้วย
อาทิ บริเวณที่มีภูมิอากาศแบบร้อนชื้นจะพบต้นไม้สูง
ไม่ผลัดใบ ภูมิอากาศแบบสะวันนาจะพบพืชพรรณธรรมชาติเป็นทุ่งหญ้ายาวและมีต้นไม้พุ่มปะปนอยู่บ้าง
เป็นต้น
2)
ปรากฏการณ์ทางชีวภาคของสัตว์ สัตว์ชนิดต่างๆ
ที่อาศัยอยู่ในโลกมีแหล่งหรือถิ่นที่อยู่หลัก
2.5
ความสัมพันธ์ระหว่างบรรยากาศ อุทกภาค ธรณีภาค และชีวภาค
ในพื้นที่ต่างๆ ของโลก
ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติในด้านบรรยากาศ
ธรณีภาค อุทกภาค และชีวภาค ที่เกิดขึ้นบนผิวโลกนั้น
มีสาเหตุการเกิดทั้งจากการกระทำโดยธรรมชาติและจากการกระทำของมนุษย์
เช่น ปรากฏการณ์แผ่นดินไหวและสินามิ ที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติในวันที่
26 ธันวาคม พ.ศ.2547 โดยเกิดจากการที่แผ่นเปลือกโลกอินเดียขยับมุดแผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย
บริเวณร่องลึกก้นสมุทรซุนดาทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะสุมาตรา
ประเทศอินโดนีเซีย ทำให้เกิดแผ่นดินไหวที่มีความรุนแรงถึง
9.0 ริกเตอร์และเกิดคลื่นสึนามิตามมา ส่งผลให้ประเทศที่มีชายฝั่งติดต่อกับมหาสมุทรอินเดียได้รับความเสียหาย
มีผู้เสียชีวิตและสูญหายรวมมากกว่า 200,000 คน
ภูมิประเทศแถบชายฝั่งเปลี่ยนแปลงไป
โดยชายฝั่งที่มีป่าชายเลนจะได้รับความรุนแรงของคลื่นสึนามิน้อยกว่าชายฝั่งที่เป็นหาดทราย
เนื่องจากมีป่าไม้ชายเลนช่วยต้านทานความรุนแรงของคลื่นสินามิไว้บางส่วน
ในด้านปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นจากการกระทำของมนุษย์ สาเหตุหลักเกิดจากการใช้พลังงานเชื้อเพลิงจากซากดึกดำบรรพ์
ได้แก่ ปิโตรเลียมและถ่านหิน
เพื่อการอุตสาหกรรม การคมนาคมขนส่ง
จึงส่งผลให้บรรยากาศมีฝุ่นละอองและแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์เพิ่มมากขึ้น
ขณะเดียวกันการโค่นทำลายและเผาป่าไม้ เพื่อนำไม้ไปใช้ประโยชน์ทางอุตสาหกรรมและนำที่ดินไปใช้ทำการเพาะปลูก
ทำให้ปริมาณฝุ่นละอองและแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ในบรรยากาศเพิ่มมากขึ้นเช่นกัน
ด้วยเหตุนี้เองอุณหภูมิของโลกจึงสูงขึ้น ส่งผลให้สภาวะอากาศแปรปรวน
เกิดความแห้งแล้ง ฝนทิ้งช่วง เกิดพายุฝนน้ำท่วม
อากาศร้อนจัดและหนาวจัดอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน
ถิ่นที่อยู่อาศัยของพืชและสัตว์ตามธรรมชาติเปลี่ยนแปลงไปผลกระทบย้อนกลับ
ที่มนุษย์บนโลกได้รับ
คือ ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่ไม่เกิดขึ้นมาก่อน เช่น ปรากฏการณ์เรือนกระจก
ปรากฏการณ์เอลนีโญและปรากฏการณ์ลานิญา การกัดเซาะชายฝั่งทะเล เป็นต้น
